કયો ધંધો કરવો જોઇએ? આજકાલ શેમાં “ચાંદી” છે?

3) હા, ધંધાની લાઇન પસંદ કરતી વખતે એટલું ચેક કરવું જરુરી છે, કે આપણી પ્રોડક્ટ કે સર્વિસની પૂરતી ડીમાન્ડ હોય,એટલા કસ્ટમરો માર્કેટમાં છે. જો માર્કેટમાં ડીમાન્ડ જ ન હોય, તો સફળતા મુશ્કેલ થઇ જાય છે. પરંતુ એક વાર ધંધાની ડીમાન્ડ છે, અે નક્કી થયા પછી, જે કોઇ ધંધો કે વ્યવસાય કોઇ કસ્ટમર વર્ગની જરુરિયાતો સારી રીતે સંતોષી શકે એ ધંધો જ લાંબા સમયની સફળતા હાંસલ કરી શકે. કસ્ટમરની જરુરિયાતો ન સંતોષી શકે એવો કોઇ પણ ધંધો લાંબો સમય ટકી શકે જ નહીં. જે ધંધાઓ માત્ર ધંધાર્થીના પ્રોફીટ માટે જ શરુ થાય છે, કસ્ટમરોનું ધ્યાન નથી રાખતા, એ જલદી બંધ થાય જ છે. આપણે જેની કોપી કરી હોય, એ ધંધો કસ્ટમરોની જરુરિયાતો કેવી રીતે સંતોષે છે, એના કરતાં વધારે સારી રીતે જો આપણે એ કામ કરી શકીએ, તો એના જેટલી કે એનાથી વધારે સારી સફળતા હાંસલ કરી શકીએ. પણ આપણને જો પ્રોફીટ માર્જીન એના જેટલું જ જોઇતું હોય, પરંતુ કસ્ટમરો-કર્મચારીઓ-સપ્લાયરો પ્રત્યેની નિષ્ઠા એના જેટલી રાખવાની તૈયારી ન હોય, તો નહીં ચાલે.

4) આપણે દેખાદેખીથી કોઇની લાઇન તો કોપી કરી નાખીએ, પરંતુ એની કામ કરવાની ધગશ, એનું કમીટમેન્ટ, એના વ્યાવસાયિક સંબંધો, એનું નેટવર્કીંગ, એની લોકોને મોટીવેટ કરીને એમની પાસેથી કામ કરાવવાની આવડત આપણે કોપી કરી શકતા નથી અને એને કારણે નિષ્ફળ જઇએ છીએ. ઘણાં લોકોને બીલ ગેટ્સ જેવી સંપત્તિ એકઠી કરવાની ઇચ્છા હોય છે, પરંતુ એ માણસે 20 વર્ષો સુધી એક પણ રજા લીધા વગર સતત કામ કર્યું છે, એ કેટલા જણ કરી શકે? આપણી નજર જો બીલ ગેટ્સના પરિણામો પર હોય, તો આપણાં પ્રયત્નો પણ એની કક્ષાનાં જ હોવા જોઇએ. દરેક વ્યક્તિની પોતાની ખૂબીઓ-ખામીઓ-ખાસિયતો હોય છે. આપણો ધંધો-વ્યવસાય આપણી આ બાબતોને ધ્યાનમાં રાખીને જ નક્કી થવો જોઇેએ.

5) ધંધો-વ્યવસાય સિલેક્ટ કરવાની એક બીજી ભૂલભરેલી માન્યતા એ છે કે સંતાનોએ બાપ-દાદાના ધંધામાં જ જવું જોઇએ. જૂના જમાનામાં કરિયરના બહુ વિકલ્પો નહોતાં, ત્યારે આ ઇચ્છનીય હશે, પરંતુ આજના સમયમાં ડૉક્ટરનો દીકરો ડૉક્ટર જ બને કે બિઝનેસમેનના સંતાનો એનો જ ધંધો સંભાળે અને સફળ થાય એ જરુરી નથી. સંતાનો જો પોતાની મરજીથી એ ધંધો-વ્યવસાય પસંદ કરે, તો ખૂબ ખીલી ઉઠશે, પરંતુ એમને જો એ ધંધા-વ્યવસાયમાં રસ નહીં હોય, તો એ સરાસર નિષ્ફળ જશે જ. અમિતાભ બચ્ચનનો છોકરો એના જેટલો જ સફળ થશે, એ જરુરી નથી. ધીરુભાઇ અંબાણીના બંન્ને પુત્રોમાં એકસરખી આવડત અને એબિલીટીઝ હોત, તો બંનેનાં બિઝનેસ સામ્રાજ્યો એક કક્ષાનાં જ હોવા જોઇતા હતા. આપણે જોઇએ છીએ કે એ થઇ શક્યું નથી. કુમારમંગલમ બિરલા અને યશ બિરલા ભાઇઓ નથી, પરંતુ એક જ પ્રકારના કૌટુંબિક વારસામાંથી આવતા હોવા છતાં, જે કુમારમંગલમ કરી શક્યા એનો નાનકડો અંશ પણ યશ બિરલા કરી શક્યા નથી. માટે સંતાનોની ઇચ્છા, આવડત, એમના સપનાંઓ અને એમનો ઇન્ટરેસ્ટ આ બધાને અનુકૂળ હોય, એવા ધંધા-વ્યવસાયમાં જ દાખલ થાય, તો એ જરુર સફળ થશે.

ટૂંકમાં, કોઇ ધંધામાં “ચાંદી” હોતી નથી. કોઇ ધંધાની લાઇન સારી કે ખરાબ હોતી નથી. જે ધંધાના કસ્ટમરોની જરુરિયાતો સંતુષ્ટ કરવાની આપણી ઇચ્છા, આવડત અને મનોવ્રુત્તિ આપણામાં હોય, એ ધંધો આપણા માટે સારો. ધંધાની સફળતા માત્ર એ ધંધાની લાઇનમાં નહીં, પણ ધંધો ચલાવનારાની પર્સનાલિટી અને એટીટ્યૂડ પર પણ એટલી જ આધારિત હોય છે.

– સંજય શાહ (SME બિઝનેસ કોચ. લેખક: “બિઝનેસ મેનેજમેન્ટ સિમ્પ્લીફાઇડ”)